Amaia Castorene
Sukaldaria eta kronikaria

Geografia eta Historia ikasia, irakaslea, sukaldaria, blogaria, bertsotan gai jartzailea eta Kanaldude telebistan kronikaria da Castorene (Baigorri, 1988). Sukaldaritzan eta elikaduran ere trebatua, horiek ditu egun jardun nagusi: Apetitu on blogean eta sare sozialetan errezetak sareratu, ikastaroak eman, sukaldari pribatu aritu... Finean, saltsa askotako perrexila: “Gauza bakar bat eginez aspertu egiten den pertsona naiz”. Eñaut Mitxelena. Argazkia: Amaia Castorene.

Ez duzu edozein motatako sukaldaritza sustatzen.
Niretzat, kozinatzea edo, batez ere, geure burua elikatzea ez da ekintza arrunta. Askotan, ez diogu behar besteko inportantzia ematen. Elikadurak osasuntsu mantendu behar gaitu, geure beharrei erantzun behar die. Hortik harago, egiten ahal dugun ekintzarik politikoena zer jaten dugun hautatzea da, nori erosten diogun, nondik datorren, sasoikoa den, ekologikoa... Hautu horiek guztiek sistemaren kontra egiten dute, azkenean errazagoa delako supermerkatura joatea eta geure buruari galderarik pausatu gabe saskian edozer gauza sartzea. Etxe ondoan ekoiztutakoa erostea, bitartekaririk¹ gabe, sasoikoa jatea... zaila da, baina hautu politikoak dira eta horrela lortuko dugu bai bertako ekonomia sustatzea bai laborariak haien lanaz duinki² bizitzea.
Modu osasungarrian elikatzea ezkortasunez ikusten da askotan. Baina hala elikatzea gustura jatea ere izango da, ezta?
Bai, hori da sekretua. Ez zait iruditzen era osasungarrian jatea zama denik edo horregatik neure buruari gauza batzuk debekatzen dizkiodanik. Sarritan, oporretan, adibidez, gauza ezberdin asko probatzen ditut eta asko gozatzen dut. Baina, era berean, badut gogoa etxera bueltatzeko, badakidalako ongi sentituko naizela osasungarriago janez; gorputzak eskatu egiten dit. Egunero jaten dudanaz gozatzen dut, saiatzen naizelako zapore askorekin, espezia askorekin... kozinatzen. Horrela jatea plazer hutsa da, ez dago frustraziorik, eta plazerari esker iraun dezakezu bizitza osoa osasungarri jaten.

Sukaldaritzak garrantzi handia omen du euskaldunon artean, baina elikadurak?
Sukaldaritzak bai, baina Euskal Herrian gastronomia inportantea izatea aitzakia da nolabait gehiegikeriarentzat³. Alkohola, gizena⁴, haragi asko... iruditzen zait zaintzea pixka bat gaizki ikusia dela. Betiko euskal gastronomia eta tradizioa aipatzen ditugu, baina gaur egun goraipatzen⁵ duguna lehen soilik igandetan jaten zutena da. Gutxitan goraipatuko da babarrunekin egindako errezeta bat, gehiago izanen da txuleta edo arrain bat, jendeak askotan jaten ez zuena.

Tokikoa eta sasoikoa. Esan erraz, baina egin?
Horretarako, hirian bizi ez direnek abantaila dute, eta uste dut, halaber, Iparraldean eraikiago direla ekoizleak eta kontsumitzaileok harremanetan jartzen gaituzten sareak, bitartekorik gabe zuzenean erosteko. Hori garatu beharrekoa da. Batzuetan, bio dendara joan behar da eta prezioak askoz garestiagoak dira... Behin, ikastaro batean norbaitek erran zidan goxo, bizkor eta merke kozinatzen ikasi nahi zuela. Erran nion ez dela posible, hiru datu horietatik bat ukatu beharra dagoela. Gaur egungo gaixotasuna denbora da. Lehen, janaria erdigunean zen; egun, ordea, hamaikagarren lehentasuna bilakatu da. Elikadura berriz bere lekuan ezartzea da gakoa. Bada plazera guk kozinatutakoa jatea, maite dugu sukaldean elkartzea. Jatea ohitura soziala da, partekatzen dugun zerbait, bada transmisioa... kozinatzea maitasuna da.
Gai jartzailea ere bazara. Lotu al daitezke bertsoa eta sukaldaritza?
Baietz uste dut, zeren azkenean osagaiak hautatzen baitituzu, eta gero beste batek horrekin sortu behar du. Sukaldaritzan, hiru pertsonari osagai berak emanez gero, ez dute gauza bera eginen; bada, bertsotan ere hala izanen da. Gaia proposatzen duzu, baina gai horrek talka egiten du bertsolariaren izaerarekin eta haren bizipenekin, eta osagai horrekin, beharbada, espero ez duzun zerbait eginen du. Bi inkontzienteren arteko topaketa da, eta horrek erakusten du nolako aniztasuna sortzen ahal den osagai berekin.
Ikasturteari ongi ekiteko, zein menu gomendatzen diguzu?
Ikasi behar duenak burua ongi izan beharko du. Beraz, hiru aholku. Bat: fruituak jatea inportantea da, edozein modutan. Bi: asko hidratatu, ura edanez. Hiru: gizen onak. Asko kriminalizatu den arren, gizena da inportanteena gure garunak ongi funtzionatzeko; beraz, hurrak⁶, intxaurrak, atuna, sardinak... Omega 3 duten elikagaiak kontsumitu, ahal bada egunero pixka bat. Onurak aski fite⁷ ikusten dira.

DI-DA BATEAN

Zerk alaitzen dizu eguna? Eguzkiak.
Eta tristatu? Lan gehiegi izateak.
Zerk eragiten dizu barrea? Edozerk.
Eta negarra? Istorio politek, maitasun istorioek.
Zerk haserrearazten zaitu? Egoismoak.
Bizio bat? Izozkiak.
Plazer txiki bat? Irakurtzea.
Plazer handi bat? Kirola.
Zer izan nahi zenuen txikitan? Janari denda bateko saltzaile, makinarekin barra kodeak klikatzeko.
Eta orain, zer ez zenuke izan nahi? Autoritatea duen edozer: buruzagi, polizia, lehendakari...
Jateko gustuko duzun jaki bat: Pikua8.
Batere gustuko ez duzun bat: Haragia.
Osagai bat: Espeziak.
Gosaria, bazkaria ala afaria? Afaria.
Zer ez da inoiz falta zure izozkailuan? Jogurta, frutak eta arrautzak.

1. Bitartekari: intermediario, -a (es), intermédiaire (fr).
2. Duinki: dignamente (es), dignement (fr).
3. Gehiegikeria: exceso (es), excès (fr).
4. Gizen: grasa (es), gras (fr).
5. Goraipatu: elogiar (es), louer (fr).
6. Hur: avellana (es), noisette (fr).
7. Fite: azkar, bizkor.
8. Piku: higo (es), figue (fr).