ALBINA STARDUST drag artista eta aktibista trabesti burlatarra da. Izar diskoa sortu du, ETB1eko Biba Zuek! saioan kolaboratzen du, Flop Kultura saioa dauka Euskalerria irratian, Albinaren erreferenteak argitaratzen du Pikara Magazine aldizkarian... M. Egimendi. Argazkia: Javi Colmenero.
Zerk du lehentasuna: arteak ala aktibismoak?
Elkarrekin doaz ia beti, biak dira beharrezkoak. Batzuetan, nahi dudan bezala janztea gustatuko litzaidake, Lady Gaga sentitzea... Gustura egon eta kito! Halere, trabestismoa beti doa aldarrikapen politikoarekin, arte iraultzailea da. Gauza askoren alde eta gauza askoren kontra borrokatzen naiz. Generoa asmatutako zerbait da, ez da biologikoa. Hortaz, trabestiok genero adierazpen molde berriak erakusten dizkiogu munduari, generoa ez delako bitarra, ez da bakarrik femeninoa ala maskulinoa. Draga generoaren performancea da, bitartasunetik atera eta jolastea. Azkenean, edonor izan daiteke nahi duen bezalakoa. Hausnarketa ere eragin nahi dugu: zergatik janzten gara janzten garen moduan? Nork sortu ditu arau hauek? Emakumea banaiz, arropa hauek jantzi behar ditut, ez beste horiek; edo alderantziz. Genero rolak desagertu egin behar dira mundu guztia pixka bat gehiago askatzeko.
“Draga generoaren performancea da, bitartasunetik atera eta jolastea”
“Gizonek ikasteko, desikasteko eta eboluzionatzeko ardura hartu behar dute”
“Euskal Herrian askoz seguruago sentitzen naiz beste leku batzuetan baino”
“Kolore arrosa politikoa delako erabiltzen dut”
“Hemen artista gisa baloratzen gaituzte, beste artista batzuen lekuan gaude”
“Hedabideek eta jendeak nire lana euskaraz egiteko eskatzen zidaten”
Arazo handiak daude oraindik aniztasuna onartzeko?
Bai, uste baino askoz gehiago. Euskal Herria, mundu osoko beste leku asko bezala, oso bitarra da oraindik, oso markatuta dugu emakume-gizon bitartasuna, arropan, estetikan, komunetan, kalean, urdina eta arrosa haurtxoengan... Aldaketa batzuk egon dira, baina gizonkeria handia dago. Mugimendu feministari esker, emakume asko ari dira askatzen pixkanaka, janzteko, depilatzeko edo hitz egiteko orduan. Gizonekin, ordea, aldaketa hori oso-oso mantso doa, oraindik ere sekulako lana dago egiteko. Beharbada, ikasi dute zer den feminismoa, edo badakite zer den gay pertsona, baina besterik ez. Beharrezkoa da, ordea, norberaren buruarekiko lanketa ere. Badago oraindik lana, guztiontzat, baina bereziki gizonentzat; haiek ere badute erantzukizuna, ezin diegu dena eginda eman. Ardura hartu behar dute, ikasteko, desikasteko eta eboluzionatzeko.
Sentitzen duzu beldurrik kalean?
Ia egunero. Guztiok sentitu izan dugu beldurra edo segurtasunik eza, pertsona edo portaera zehatz batzuk ikustean. Dragean nagoenean, mundu guztiak begiratzen dit, denek dute nolabaiteko erreakzioa; orokorrean positiboa izaten da, baina denetik dago. Dragaz kanpo ere, disidenteok beti egon behar dugu begirada horien azpian, beti egongo dira gu epaitzen, edo guri barre egiten. Halere, Euskal Herrian askoz seguruago sentitzen naiz beste leku batzuetan baino. Nire familia ere oso garrantzitsua izan da, ez odolekoa, baizik eta ahizpak, lagunak, trabestiak... Komunitatea sortzea ezinbestekoa izan da.
Dramatismorik gabe hitz egiten duzu errealitateaz.
Beti izan dut borroka hori neure baitan. Beharrezkoa da gure haurtzaroari agerikotasuna ematea, sufritu eta bizi izan dugunari: bullyinga, oso egoera latzak... baina komunikabideek morboa bilatzen dute sarritan. Soilik hori erakusten badugu, zer pentsatu eta sentituko du hori ikusten duen haur disidenteak? Zoriontsuak garela ere erakutsi behar dugu, bizitza eta lanbidea ditugula eta ez garela penitentzian eta sufrimenduan bizi. Badugu familia, bizimodua... geuk ere lortzen dugu hori. Beharrezkoa da lodifobia, matxismoa, arrazakeria, ikastetxeetako erasoak... salatzea, baina baita alderdi positiboa erakustea ere, ez utopikoa eta zoragarria, errealista baizik: gaizki pasatzen dugu, baina dena ez da bitarra, dena ez da zuria ala beltza.
Zergatik kolore arrosa?
Honetan hasi nintzenean, ez nuen hainbeste erabiltzen, dragaz kanpo ere ez. Arrosa kolore politikoa da, mundu guztiari eragin dio modu batean edo bestean. Emakumeek, gizonek, ez bitarrok... denok izan dugu nolabaiteko prozesua arrosarekin: gustukoa izan edo gorrotatu, erabiltzeko derrigortasuna, debekatuta erabiltzea... Ahaldundu naizen heinean, gero eta gehiago ahaldundu naiz arrosarekin ere, eta politikoa delako erabiltzen dut.
Euskal drag komunitateak sendoa dirudi. Hemen estimatuagoa da ikuskizun mota hori?
Askoz errazago ulertzen da hemen zer eta zergatik egiten dugun. Ez naiz historialaria eta ez dakit ezer horri buruz, baina euskaldunok zapalduak izan gara, oro har, hor dago Estatu zapaltzailea. Horrek eramaten gaitu, agian, enpatiara, zapaldutako edozein ulertzeko prestatuago egotera. Bestalde, hemengo aktibismoa zoragarria da. Mugimendu feminista oso aktiboa eta borrokalaria da, miresgarria, egunero ikusten ditugu kalean pankartak edo pintadak. Biltzera bultzatzen gaitu, beste borroka batzuk ulertzera. Mugimendu feministarekin lan asko egiten dugu, baita arrazakeriaren aurkakoarekin ere. Badakigu guztiok borroka berean gaudela, eta hori ez da gertatzen beste leku batzuetan.
Zer moduz lan baldintzak drag ikuskizunetan?
Beste toki batzuekin alderatuta, oso ongi. Hemen artista gisa baloratzen gaituzte, beste artista batzuen lekuan gaude, oholtza handietan. Baita txikietan ere: txosnetan, gaztetxeetan... ia-ia beste edozein musika talde egon daitekeen oholtzan. Duin kobratzen dugu, eta hori eskertzekoa da: beste leku batzuetan, 50 € eta lau kopa jasotzen dituzte gau osoan diskotekan lan egiteagatik. Hemen, Yogurinha Borova, adibidez, gure lanari ikusgarritasuna emateko borrokatu da, draga artea dela uler dadin.
Zer esango zenioke dragean hasi nahi duen gazte bati?
Patxadaz hartzeko eta disfrutatzeko, draga geure burua ezagutzeko modu bat delako, esperimentazioa. Hau ez da mozorroa, baina txikitan mozorrotzen ginenean, esperimentatu egiten genuen, jolastu, geure burua beste era batean ikusi. Askorentzat askatzailea izan da printzesa soinekoa janztea, edo suhiltzailearena. Draga geure buruaz jabetzea eta gozatzea da. Esango nioke, halaber, espazio seguruak bilatzeko, oraindik guztiak ez direlako seguruak. Norberaren etxea ere baliteke segurua ez izatea, baina badaude elkarteak, edo beste trabestiak, eskuragarri sare sozialetan. Komunitatea gara.
Zergatik erabaki zenuen euskaraz lan egitea?
Hasieran, ez nuen aukerarik ikusten. Yogurinha, esaterako, hor geneukan euskaraz, baina gehiena, showak eta, gaztelaniaz zen. Gero konturatu nintzen hedabideek eta jendeak nire lana euskaraz egiteko eskatzen zidatela. Orduan ohartu nintzen zein garrantzitsua zen draga euskaraz egitea, hurbiltzeko, hemengoa eta herrikoia izan dadin. Horregatik erabaki nuen euskaraz egitea, jendeak eskertzen duelako euskaraz egindakoa. Beste publiko batengana iristen laguntzen digu.
Euskal dragak badu ezaugarri propioren bat, euskaraz egiteaz gain?
AEBetan, Espainiako Estatuan... gehien balioesten den draga oso femeninoa eta normatiboa da, edertasun hegemonikoa bilatzen du. Euskal Herriko erreferenteek (Yogurinha, Las Fellini...) ez zuten hori bilatzen, umorea eta aldarrikapena baizik. Hemen gehiago baloratzen da hori itxura, gauza garestiak eta markak baino, eta gauza zoragarria da.
Laster hasiko da Euskaraldia, hamaikakoan zaude. Zer egingo duzu?
Egun horietako nire esperientzia sareetan partekatzen saiatuko naiz, erronka nolakoa izaten ari den kontatzen, erronka baita niretzat. Ahobizi izango naiz eta den-dena euskaraz hasten saiatuko naiz, eta jasotzen dudan erantzuna kontatuko dut. Aisialdian erabili behar dut euskara gehiago, lanean asko egiten baitut. Falta zait lagun artean, tabernetan, dendetan... gehiago egitea.
Zergatik merezi du euskara ikastea?
Euskal Herrian bizi garelako eta gure hizkuntza delako. Gehiago hitz egin beharko genuke euskaraz. Hain da polita hemengo hizkuntza ikastea, hemengo jendearekin euskaraz hitz egitea eta hemengoak garela ulertzea... Badakit zaila izan daitekeela, lan handia dela... baina bizitza honetan dena ez da erraza. Begira nola ateratzen naizen ni kalera, eta ez da erraza izan.
Maiatzaren 17an, Homofobiaren eta Transfobiaren Aurkako Eguna. Balio dute zerbaitetarako egun horiek?
Halakoetan, jende askok egiten digu kasu, beraz, beharrezkoak dira. Azken hiru urteotan, Ordiziako Transloratzen Jardunaldietan hartu dut parte, eta bertan LGBT diagnostiko bat aurkezten da beti. Ezinbestekoa da horrelakoak egitea eta jendeak gure errealitatea ezagutzea, oraindik ere gaur egun ez dagoela arazorik aditzen baitugu. Ez da horrela, oraindik ere kezkagarria da egoera: salaketak jartzen dira, baina zenbat? Zein da poliziaren jarrera? Hori egunero erakutsi behar dugu.
Lehen diskoa kaleratu duzu: Izar.
Nire showetan abesteko kantuak dira, espero dut jendeak gozatzea. Trabesti gisa egin dut, mamarratxeotik abiatuta; badakit ez naizela abeslaria eta ez dudala ahots zoragarririk. Mezua transmititzeko modua ere bada, baina ez dut espero jendea nire musikarekin txoratzea, ez da horretarako. Jendeari gustatu zaio eta ni pozik. Jarraituko dut musika egiten, baina patxadaz, beste erregistroren bat jorratuz: agian ilunagoa, elektronikoagoa, mezu sinpleagoekin...
KOLKOTIK
Gogokoen duzun sare soziala?
TikTok.
Erabili dituzun takoi altuenak?
21 zentimetrokoak.
Biharko egunkarian irakurri nahiko zenukeen albistea?
Albina Stardust, Sanferminetako pregoilari.
Nola ikusten duzu zeure burua 20 urte barru?
Lasaiago, kar-kar!
Sakelakoa etxean ahazten bazaizu...
Etxera itzuliko naiz, ezin naiz gabe atera.
Zerk ateratzen zaitu zeure onetik?
Gizonek.
Zerk kentzen dizu loa?
Etorkizunak.
Zerk ematen dizu lotsa?
Gero eta gauza gutxiagok. Lotsa kendu behar dugu, erridikulua egin.
Zer egiten duzu erlaxatu beharra daukazunean?
Nire mutilarekin egon, Danelekin.
Larunbat gauerako planik onena?
Etxean, afaria eta pelikula bat.
Eta igande arratsalderako?
Etxean, Switchean jolastea.
Zer janari ez da falta inoiz zure sukaldean?
Humusa.
Zer plater ateratzen zaizu oso ondo?
Ez naiz batere sukaldari ona.
Bizitzako plazer txiki bat?
Hozkailutik ateratako ur hotza edatea.
Nor da zuretzat heroia?
Nire ama.
Taberna batean sartu eta zure musika badago jarrita?
Lotsa ematen dit, horrek bai! Kar-kar!
Noren kontzertua ez zenuke galduko?
Kai Nakairena.
Agertokira irten aurreko maniaren bat?
Perfumatzea.
Labur, nolakoa da Albina Stardust?
Superizarra!
