Gambian, oso ohikoa da furgonetan zoazela umeek zu ikustea eta oihukatzea: Toubab! Toubab! ("gizaki zuria"). Afrikako herrialderik txikienetakoak Senegal du mugakide iparraldean, ekialdean eta hegoaldean, eta Ozeano Atlantikoa mendebaldean. Hango moneta dalasia da, eta hiriburua Banjul, baina Serekunda da hiririk jendetsuena. Juan Luis Mugertza. Argazkia: Juan Luis Mugertza.

Gambia oso herrialde txikia da, laua eta luzanga, eta hiru milioi pertsona baino gutxiago (2.639.916) bizi dira bertan. Senegalen barnean dago, eta Gambia ibaiak zeharkatzen du alde batetik bestera. Kakahueteak, arraina eta kotoia esportatzen ditu. Ia ez dauka industriarik. Alfabetatze tasa % 50 ingurukoa da, eta bizi itxaropena 58 urtekoa. Turismoa da diru iturri nagusia Gambian. Hizkuntza ofiziala ingelesa izan arren, bertakoek gehien erabiltzen dituztenak mandinkera, wolofera, fula eta diolera dira. Urteko edozein sasoitan joan zaitezke. Hori bai, beroa itzela da, eta hotelak ez daude oso ondo egokituta. Haizagailu zaratatsuak izango dituzu ohekide gaueko ordu txikietan.
Gambiak 80 km-ko kostalde bikaina du, ur garbi eta epelekin. Munduko herrialderik txiroenetakoa da, ospitale eta eskola publiko gutxi daude, eta biztanleen erdiak pobrezian bizi dira. Horregatik, prostituzioa, gizon zein emakumeena, nahiko hedatuta dago turismo guneetan. Giza garapenaren indizean (GGI), datuak eskuragarri dituzten 187 herrialdeetatik 165. postuan dago Gambia. Indize horrek osasuna, hezkuntza eta diru sarrerak neurtzen ditu.
Argazkien kliskak
Zenbait herrialdek sekulako aukera ematen dute bertako jendeari argazkiak egiteko. Baimena eskatu, eta inolako arazorik gabe tinko begiratzen diote objektiboari, erretratua berez ateratzen da. Gambian, ordea, ez da horrela izaten, oro har; argazkiak egiteko leku oso ona izan arren, ez da batere erraza. Argazkilarientzat, argia bikaina da bai goizean bai ilunabarrean. Hala ere, argazkia egiteko baimena eskatu bezain laster, gambiar gehienek uko egiten dute, aurpegi txarra jarri, eta batzuk asko haserretuko dira. Eta zergatik jarrera hori? Dirudienez, nahiko zabalduta dago turistek argazkiak egin eta gero Interneten argitaratuko dituzten susmoagatik. Gehienek ez dute Interneterako sarbiderik, beraz, zaila dute beren burua pantailan ikustea. Alabaina, haien larruan jarriz gero, jarrera ulergarria da: inork gutxik izan ohi du gustuko beste herrialde bateko norbait etorri eta argazkiak egitea.
Nahiz eta gambiar gehienak oso pobreak izan, esan bezala, argazkiak egiteagatik ez dute dirua eskatzen, beste herrialde batzuetan ez bezala. Ez dute nahi, besterik gabe, eta kito! Dena den, salbuespena umeak dira, ez dizute inolako trabarik jarriko argazkia ateratzeko. Batzuetan, argazkiak erakusteko eskatuko dizute, eta hitz egiteko gogoz egongo dira. Beharbada, gozokiak eskatuko dizkizute, baina gutxitan ahaztuko duzu aurpegian marraztutako irribarrearen kliska.
Gambian, hegaztitara
Gambia herrialde aproposa da hegaztiak behatzea gustuko dutenentzat, mundu osokoak joaten dira espezie ezezagunak ikustera. Gehienak adinez nagusiak izaten dira, talde txikitan bilduta, alemaniarrak, ingelesak, frantsesak... baita euskaldunak ere. Askok Tapioca koronelaren edo Livingstone doktorearen estiloko uniformeak janzten dituzte.
Hegazti behatzaile gehienak ez dira ikustearekin konformatzen, beti daramate lepotik zintzilik Gambiako auto askok baino gehiago balio duen argazki kamera. Eta ikusitako hegaztiak identifikatzeko, liburuak kontsultatuko dituzte, eta/edo txori gidariari galdetuko diote, zalantzaren bat izanez gero. Txorizale amorratua estasiraino irits daiteke txori arraro bat adaxkan pausatuta ikusiz. Hori bai, ez du hitzik esango, ez uxatzeko, eta hatza erabiliko du besteei non dagoen jakinarazteko. Gero, prismatikoaz hobeto ikusi, 8 edo 10 argazki egin eta, mirari baten lekuko izan balitz bezala, aldartea aldatuko du.
Txorizalea ez da inoiz erlaxatzen. Belarriak erne ditu etengabe, badaezpada. Gaua ere ez da txarra ostatu inguruan egonean egon daitezkeen hontzak ikusteko. Horretarako, komenigarria da eskuargia eta argazki makina gertu izatea, prest, mozoloaren antzera begira izango duzunari argazkia egiteko. Ibaia ere leku ona da. Gambian, hotel askok bidaiak antolatzen dituzte arraunontzi isiletan txoriez gozatzeko. Bertako gidariak, txalupariak eta ibaiaren ondoan bizi den ia edozein gambiarrek lagunduko dizute, espezie asko non dauden esatez: “Begiratu gora”, “Eskuinera”, “Hor”, “Han”.
Horrelakoxea izan da gure aurtengo bidaia Gambiara: gozotik gutxi eta gogorretik asko, baina buruan arrasto handia lagatzen duten horietakoa. Ur gaineko bitsetan bizitzea oso erraza baita, eta noizean behin...