Udan, Aranzadi Zientzia Elkarteko arkeologoek bi zundaketa1 sakon egin dituzte Gipuzkoa eta Araba arteko pasabide natural horretan. Emaitzen arabera, duela 41.000 urte inguru neandertalak sarri igarotzen ziren haitzulotik. Lehen zundaketan, 14.000 urteko piezak aurkitu dituzte, San Adrianen homo sapiensa bizi izanaren seinale. Bigarrenean, berriz, neandertalen piezak agertu dira. Aranzadiko Jexux Tapiaren hitzetan, aurkitutako materialek erakusten dute neandertalek lurralde zabalean egiten zituzten joan-etorri nomadetarako pasabide estrategiko gisa baliatzen zutela koba hau. Izan ere, tresna ebakitzaileak2 zizelkatzeko3 erabilitako hainbat arroka mota identifikatu dira, eta, silexaren kasuan, Urbasa, Trebiñu eta euskal kostaldeko flyschetik ekarritako barietateak erabili ziren. Harrizko aztarnez gain, animalia hezurren zatiak ere berreskuratu dira: neandertalek hil eta kontsumitutako piezak, eta haitzuloan bizi izandako beste haragijale4 batzuen arrastoak (hartzenak, kasu).

1. Zundaketa: sondeo (es), sondage (fr).
2. Ebakitzaile: ebakitzen edo mozten duena.
3. Zizelkatu: cincelar (es), ciseler (fr).
4. Haragijale: carnívoro, -a (es), carnivore (fr).